İnsan Fiilleri ve Kadere Dair Bir Risâle: Seyyid Halîl es-Sırrî b. İbrâhim'e Ait "Risâle fî mesʾeleti'lkader fî efʿâli'l-ʿibâd" Adlı Risâlenin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Çalışma, Seyyid Halîl es-Sırrî b. İbrâhim’e (ö.1303/1886) ait Risâle fî mesʾeleti’l-kader fî efʿâli’l-ʿibâd adlı risâlenin tahlil, tahkik ve tercümesini yapmak suretiyle literatüre kazandırmayı hedeflemektedir. İnsan fiilleri başlığı altında İslâm düşünce tarihi boyunca büyük bir yazım geleneğinin oluştuğu bilinmekte ve yazım geleneğinin Osmanlı fikir dünyasında da canlılığını sürdürdüğü malûmdur. Çalışmamıza konu olan bu risâle de sözü edilen ilmî vasatta ortaya konulan ürünlerden bir tanesidir. Halîl es-Sırrî, risâlede, naslardan hareketle insana ait bütün durumların ve eylemlerin Allah’ın kaderiyle olduğunu ileri sürmektedir. Müellif, risâlesinde cebir ve tefvîz görüşlerini zikrederek kendi görüşünü bu iki yaklaşım arasında konumlandırır. Müellif, hem insanın irâdî fiillerinde cebir ve zorlama altında olmadığını hem de Muʿtezile’nin iddia ettiği gibi insanın fiillerini meydana getirme hususunda bağımsız olmadığını ispat etmeye çalışmaktadır. Böylelikle risâle hem insanın fiillerindeki sorumluluğunu temellendirip hem de Allah’ın yaratıcılığı konusuna halel getirmeksizin bir çözüm teşebbüsünde bulunmaktadır. Ayrıca Müellifin, risâlede Eşʿarî ve Muʿtezile mezheplerine atıf yapmaksızın selef yaklaşımına yakın bir tavır ortaya koyduğu gözlemlenmektedir